Wanneer het over vrouwenrechten gaat is de tegenstelling regering-oppositie in Nicaragua erg hevig. In oktober 2013 maakte de BBC bekend dat Nicaragua in de top 10 staat van landen met de kleinste genderkloof. Maar de vrouwenbeweging hier trekt dat positieve nieuws in twijfel. Dagelijkse berichten over ‘femicidios’ zorgen hier voor veel ophef. Ondertussen wordt er in het parlement gewerkt aan een hervorming van de wet op geweld tegen vrouwen. De vrouwenbeweging is fel tegen de voorgestelde hervorming.

De media houden van ranglijstjes. Lupita Nyong’o is de mooiste vrouw ter wereld. Volgens het tijdschrift People. Ze is er – bericht het persagentschap EFE – erg blij mee. Al vindt ze zelf niet dat ze beantwoordt aan het heersende schoonheidsideaal: blank met stijl lang haar. De 31-jarige actrice hoopt nu dat andere vrouwen die zichzelf niet direct knap vinden, zich hierdoor sterker zullen voelen.

Ook Nicaragua figureert de laatste tijd in allerlei lijstjes. Eergisteren publiceerde de amerikaanse website ‘Student Universe’ een ranking van aantrekkelijkste en goedkoopste landen voor rugzaktoeristen: Nicaragua staat op de zesde plaats, na Nepal, Thailand, India, Sri Lanka en Indonesië. Het is hier goedkoop, relatief veilig (zeker in vergelijking met andere landen in de regio, zoals Mexico, El Salvador en Honduras) en rijk aan ongerepte natuur. De Sandinistische regering stimuleert de toeristische sector en de laatste jaren zijn het aanbod en de infrastructuur hier enorm verbeterd.

De regering pakt graag uit met dergelijk positief nieuws. In oktober vorig jaar verscheen het Global Gender Gap Report 2013. Hierin staat een lijst met meest vrouwvriendelijke landen ter wereld: landen waar de genderkloof het kleinst is. Het arme Nicaragua staat op de tiende plaats, tussen rijke landen als Zweden en Zwitserland. België en Nederland staan respectievelijk pas op de 11e en 13e plaats.

De ranking bekijkt de positie van vrouwen in het onderwijs, op de arbeidsmarkt, op het gebied van gezondheid en in het politieke leven. Vooral op dat laatste vlak scoort Nicaragua zeer goed. De Internationale Unie van Parlementen – de IPU – publiceerde op 11 maart j.l. een ranking waarin Nicaragua op de eerste plaats staat. Nergens ter wereld zitten meer vrouwen op ministersposten dan hier in Nicaragua.

Maar de lokale vrouwenbeweging trekt openlijk in twijfel dat dit land een paradijs is voor vrouwen om in te leven. “De cijfers zijn gemanipuleerd”, beweren medewerksters van organisaties als Puntos de Encuentro en ITZA. Of de cijfers geven op z’n minst een eenzijdig beeld. Los van het totale verbod op abortus, waarover ik al eerder schreef, zijn er ook statistieken en rankings die minder positief zijn voor dit land:

Volgens cijfers van het bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (UNFPA) is Nicaragua het land met het hoogste aantal tienerzwangerschappen van Latijns-Amerika (El Nuevo Diario, 31/10/2013).

Veel mensen zien hier weinig toekomstperspectief. Maar liefst de helft van de Nicaraguanen (50,9%) denkt eraan om te emigreren, op zoek naar werk en een beter leven. Los van de honderduizenden Nicaraguanen die al in het buitenland leven (El Nuevo Diario, 12/04/2014).

En hoewel het aantal moorden (‘homocidios’ in het Spaans) hier een stuk lager is dan in landen als Honduras en El Salvador – waar jeugdbendes dagelijks slachtoffers maken – is er hier een groot probleem van ‘femicidios’: vrouwen die worden vermoord, meestal door hun partner of ex-partner.

De afgelopen weken is het debat hier stevig opgelaaid: bijna dagelijks verschijnen er berichten in de media over nieuwe slachtoffers. Sinds het begin van dit jaar werden er hier maar liefst 28 vrouwen vermoord. Als je de berichtgeving volgt, lijken het opvallend vaak (ex-) politiemannen, maar dat is natuurlijk een vertekend beeld. Feit is wel dat geweld tegen vrouwen hier bijna de gewoonste zaak van de wereld lijkt en dat het machismo ook diep geworteld is binnen de politie, die eigenlijk zou moeten optreden ter bescherming van deze vrouwen. Klachten van vrouwen worden vaak op ongeloof ontvangen en niet onderzocht.

Deze week vermoordde een man zijn ex-vrouw, een lerares. Het gebeurde aan de schoolpoort. Omstanders konden niet voorkomen dat hij haar met 5 messteken om het leven bracht, om vervolgens zichzelf het mes in zijn hart te steken. Ook hij was een politieman, al gebruikte hij geen vuurwapen. De beelden van de twee lichamen, open en bloot op straat, werden minutenlang uitgezonden door Canal 10. In Nicaragua bekijken we dat allemaal gezellig met het hele gezin aan de eettafel.

Waarom hij het deed, zal hij niet meer navertellen. Andere mannen geven tijdens hun proces de schuld aan de vrouw, haar familie, de drank of zelfs de duivel.

In 2012 trad er hier een nieuwe wet in werking: de Ley 779. Deze wet – die voluit ‘Ley integral contra la violencia hacia las mujeres‘ heet – maakte van dergelijk geweld op vrouwen een strafbaar feit, ook binnen het huwelijk. De maximum straf is 30 jaar.

De vrouwenbeweging lag aan de basis van deze wet en was aanvankelijk dan ook zeer enthousiast. Maar sinds kort wordt er in het parlement gedebatteerd over een hervorming van de wet.

Volgens critici – niet geheel verrassend: voornamelijk mannen – is de wettekst discriminerend. Een vrouw die geweld pleegt op haar partner, wordt beoordeeld volgens de algemene wetten. Een man volgens deze speciale Wet 779. Bovendien verbiedt de wet in geval van ernstig geweld een bemiddeling, de zogenaamde ‘mediación’. De critici vinden dat man en vrouw het probleem in overleg moeten oplossen, in het belang van de kinderen en het gezin.

Het is niet verrassend dat ook de kerken in dit debat hun stem laten horen. De bisschop van Estelí, Juan Abelardo Mata, noemde de wet in mei vorig jaar zelfs ‘duivels’. “Het nieuwe getal van de duivel is niet langer 666, maar 779”, orakelde hij.

Al is dat zeker niet het standpunt van alle katholieken en alle pastoors. In dit officiële kerkelijk jaar van de familie zegt Padre Antonio Castro van de parochie La Merced (Barrio Larreynaga, Managua): “Wat voor een familie is dat? Waar geweld is? Waar kinderen moeten zien hoe de vader hun moeder afranselt?”

Maar onder invloed van die (mannelijke) druk wil de wetgever nu toch dat concept van ‘mediación’ aan de wet toevoegen. De vrouwenbeweging is fel tegen. Waarom zou je gewelddadige mannen belonen door hen vrij te stellen van strafvervolging?

Op zich is er natuurlijk niets tegen bemiddeling. Ook als je weet dat de vrouwen in de praktijk hun klacht vaak weer intrekken – soms onder druk van de man of zijn familie – en dat diezelfde man dan weer bij de vrouw intrekt. De Nicaraguaanse filmmaakster Florence Jaugey maakte hierover in 1999 de pakkende documentaire ‘El dia que me quieras’.

Maar – en dat weten veel vrouwen hier maar al te goed – een man is niet één keer gewelddadig. Het geweld zal zich op een later tijdstip herhalen. Veel mannen zien zelfs niet in dat ze een grens hebben overschreden. En de publieke opinie denkt ook nog vaak dat die vrouw er wellicht door haar gedrag zelf om heeft gevraagd. Zowel mannen als vrouwen maken hier dergelijke opmerkingen.

“We hebben veel dingen verbeterd in Nicaragua”, zegt Maria Consuelo van Quincho Barrilete – waar ik in 1998-1999 werkte als vrijwilliger. “Er is veel meer tolerantie. Bijvoorbeeld voor homoseksuelen, of voor mensen met HIV. Maar het geweld op vrouwen blijft nog een groot probleem.”

Bij de discussie over de Ley 779 zijn de meeste vrouwen enkel toehoorder. Ze nemen niet deel aan het debat. “Het zou veel meer besproken moeten worden”, vindt Maria Consuelo. “Er is geen debat”.

Doña Felipa is een overtuigde Sandiniste en voorstander van de huidige regering. Maar als het over Ley 779 gaat, zegt ze: “Ik ben niet akkoord met die mediación”. Wanneer een man gewelddadig is – vaak onder invloed van alcohol – is er voor haar geen pardon. Dan is er een grens overschreden.
Ze maakte het zelf mee met haar echtgenoot. Ze besloot dat ze dergelijk geweld niet wilde ondergaan en vroeg de scheiding aan. In de jaren ’80 maakten de Sandinisten een echtscheiding mogelijk op vraag van één van de partners. Maar Felipa en haar man waren ook voor de kerk getrouwd en die accepteert zo’n scheiding niet. Ze vroeg raad aan Padre Antonio. Om te weten wat dat fameuze zinnetje eigenlijk betekent: ‘tot de dood ons scheidt’. Ook hier had Padre Antonio een verrassende mening: door gewelddadig te zijn tegen zijn vrouw, had haar echtgenoot zelf het huwelijk al begraven. Wat hem betreft moest ze dus niet bij haar man blijven.

Maar buiten de vrouwenbeweging en in de oppositiepers, is er hier dus weinig protest tegen de hervorming van Ley 779. Waarom blijven zoveel mensen – ook vrouwen, ook hoger opgeleiden – de politiek van het FSLN verdedigen?

Bij de vrouwenorganisaties zoeken ze de verklaring in onze patriarchale maatschappij: “Het zit in de cultuur om trouw te zijn. Trouw aan je echtgenoot. Trouw aan je chef of de leider van het land. Het ligt aan het machismo. Een vrouw moet trouw en onderdanig zijn aan de man, zonder hem te bekritiseren”.

Zou dat echt zo zijn? Dat die generatie sterke vrouwen die aan de basis stonden van de vrouwenbeweging in dit land, vinden dat de huidige generatie jonge vrouwen te ver is doorgeslagen in haar kritiek op de regering? Zou het kunnen dat ze de tekortkomingen van de regering van het FSLN niet willen zien, omdat ze zoveel hebben opgeofferd in de Sandinistische strijd?

Het ontbreekt hier in ieder geval aan een echt debat, omdat elk gesprek en elk verschil van mening al snel in de tegenstelling regering-oppositie wordt getrokken. Wat de ander vindt of zegt is dan gewoon niet waar. Wanneer je geen inhoudelijke argumenten meer hebt, trek je gewoon de geloofwaardigheid van je tegenstander in twijfel.

Die verwijten over en weer scheren hoog over de hoofden van de mannen en vrouwen hier in de wijk. Wat is waar? Wie kun je nog geloven?

Op MO.be verscheen in oktober 2012 ook een bericht over Nicaragua. “Nooit eerder zoveel seksueel geweld in Nicaragua”, luidde de kop. Het artikel zelf gaat vrijwel geheel over een groepsverkrachting van een mentaal gehandicapt meisje van twaalf, toen zij haar hond ging uitlaten in het park naast de woning van President Daniel Ortega. Elitetroepen van de president hebben het meisje meegenomen naar een leegstaand huis vlak naast het terrein waar Ortega woont en werkt. Daar hebben ze haar de hele nacht verkracht. Aanvankelijk werd de zaak in de doofpot gestopt, totdat de mensenrechtenorganisatie CENIDH haar in de openbaarheid bracht. De daders werden uiteindelijk toch opgepakt. Of ze werden veroordeeld, weet ik niet.

Dat zal ik dus proberen uitzoeken, maar voor veel mensen hier is de zaak al duidelijk: het verhaal is gewoon niet waar, wederom één van die verhalen van de politieke oppositie om Daniel Ortega in een kwaad daglicht te stellen. De ‘Satanisation van Daniel Ortega’ noemen ze dat hier.

De directrice van CENIDH – Vilma Nuñez – is een felle critica van Daniel Ortega en zijn regering en gelooft niet in een dialoog met deze mensen “die alles doen om aan de macht te blijven”.

De auteur van het artikel op MO.be is José Adán Silva, vaste medewerker van de krant La Prensa.
Die krant voert in al haar berichtgeving harde oppositie tegen de regering van het FSLN en spreekt in al haar artikelen consequent over “de inconstitutionele president Daniel Ortega”.

wordt vervolgd…

(In een volgend artikel wellicht meer nieuws over die verkrachtingszaak, en andere verhalen die mensen wel of niet willen geloven… Over de aanklacht – jaren geleden – tegen Daniel Ortega van verkrachting van zijn stiefdochter… Of de mening van journalist José Adán Silva over deze en andere zaken…)

Op donderdag 10 april om 17u27 beeft de aarde in Managua. Een schok van 6.2 op de schaal van Richter. Het epicentrum ligt niet – zoals vaak – in zee, maar in het meer van Managua. Het zwaarst getroffen zijn de gemeenten Nagarote, Mateare en La Paz Centro. De aardschok vindt plaats op 10 km diepte en wordt gevoeld in heel Nicaragua en een deel van de buurlanden. In delen van Managua valt de stroom uit, het gsm-netwerk is al snel overbelast.

Voorlopig is de balans: één dode (een jonge vrouw van 32 jaar kreeg een hartstilstand van de schrik), 33 zwaargewonden en een totaal van 1600 beschadigde huizen. De regering heeft alarmfase ‘rood’ afgekondigd. Vandaag – de laatste schooldag voor de Paasvakantie – zijn alle scholen en universiteiten in de departementen Managua en León gesloten. “Nicaragua is goed voorbereid op een aardbeving”, stelt de regering haar landgenoten gerust.

Maar de mensen zijn hier logischerwijs toch ongerust. In 1931 en 1972 vonden hier in Managua verwoestende aardbevingen plaats, met respectievelijk 1.500 en 20.000 doden. En voor de bijgelovigen: de beving van 1972 vond plaats op Kerstavond en die van 1931 in de week van Pasen. Met Pasen en Semana Santa voor de deur voor sommige een extra reden van zorg.

De beving van 1972 had net als de beving van gisteren een kracht van 6.2 op de schaal van Richter. Maar in 1972 lag het epicentrum midden in het oude centrum van Managua. De gebouwen en huizen met verschillende verdiepingen waren toen nog niet bestand tegen aardbevingen, waardoor de tol van deze beving zeer zwaar was.
Inwoners van Managua die de aardbeving van 1972 hebben meegemaakt, zien de beelden van toen weer op hun netvlies verschijnen. Maar het valt vooral op hoe de jongeren hier zijn geschrokken: velen vertellen me dat het de eerste keer is dat ze een aardschok zo sterk hebben gevoeld.

De schok zelf duurde slechts enkele seconden. Zelf was ik op dat moment aan de wandel met twee kinderen van 2 en 7 jaar: we hebben de trilling niet eens gevoeld. Maar wie stilstond of op een stoel zat, was direct gealarmeerd. De moeders van de kinderen renden direct de straat op en zagen ons in hun richting wandelen: dat zijn er alvast twee. Wanneer hier de aarde trilt, beginnen ouders en grootouders hier eerst hun schaapjes te tellen.

Naast ons rent een vrouw in paniek de straat op. “Temblor! Temblóóór!” roept ze wanhopig. Ze maant één van haar kinderen aan om oma het huis uit te loodsen. Langzaamaan komen er steeds meer mensen op straat. De één heeft de schok gevoeld, de ander werd gealarmeerd door geroep van de buren.

Managua ligt op één van de actiefste breuklijnen ter wereld en de bewoners hier weten: op een dag komt er weer een grote beving.

De overheid roept op tot kalmte. De situatie vandaag is totaal anders dan 42 jaar geleden. De huizen zijn nu heel anders gebouwd en de overheid heeft een actief systeem van monitoring en waarschuwingen aan de bevolking.

Ook de katholieke kerk stelt de mensen gerust. “We kunnen enkel kalm blijven en vertrouwen op God, zegt Padre Antonio een half uur na de beving in de goed gevulde kerk La Merced. “Wie gaat rennen, maakt veel kans om te vallen”, waarschuwt hij zijn parochianen.
Kalmte en sereniteit, dat is er nodig. En: gezond verstand en een goede voorbereiding.

Op TV vertellen overheidsfunctionarissen wat elke familie moet doen: per huis bekijken wat de kwetsbare punten zijn, zoals muren die kunnen instorten. Op het moment van een trilling moet je weten waar de familie zich verzamelt: in de tuin of op straat, op een plek waar geen bomen of electriciteitskabels kunnen neerkomen.
Hebben bepaalde familieleden – kinderen, bejaarden, mindervaliden – hulp nodig? Iedereen maakt best een rugzakje klaar met wat kleren, water, belangrijke papieren, een zaklamp of kaarsen, eventuele medicijnen.

De belangrijkste informatie wordt hier gegeven via de radio. Al is de berichtgeving niet overal gelijk: de regeringsgezinde Radio Ya stuurt complete persconferenties van president Daniel Ortega en zijn medewerkers de ether in. De radio looft de professionele aanpak van de regering en roept iedereen op om kalm te blijven. In de achtergrond klinkt er een doorlopende sirene en rinkelen er telefoons: niet bepaald een klankband om rustiger van te worden.

Andere kanalen brengen vooral reportages ter plaatse, over ingestorte huizen en huilende mensen. Die vergroten ook het gevoel van onrust. Schade aan 800 woningen wordt in de volksmond al snel: “Er zijn 800 huizen ingestort!”

In de loop van de avond kondigt de regering alarmfase ‘geel’ aan. In de nacht wordt dit aangepast naar alarmfase ‘rood’, na een lange reeks van naschokken. Dan is er ook meer zicht op de omvang van de schade aan huizen in het epicentrum van de aardbeving.

Oppositiekrant La Prensa doet op haar manier aan objectieve berichtgeving. Op haar website kopt ze: “De ongrondwettelijke president Daniel Ortega kondigt alarmfase ‘rood’ af en betreurt het overlijden van een persoon als gevolg van een hartstilstand”

De breuklijnen in de aardkorst zijn hier in Midden-Amerika zeer actief, zeker in deze periode van het jaar.  De huidige trillingen – we voelen ze niet allemaal, maar de website van instituut INETER registreert er één bijna elke 10 à 15 minuten – concentreren zich rond de vulkaan Momotombo, aan de oever van het meer van Managua.

Sinds mijn aankomst hier in februari, hebben we al verschillende grotere aardschokken gehad. Op 2 maart was er om 3u37 ‘s nachts een eerste sterke beving – in het noorden van Nicaragua – met een kracht van 6.4 op de schaal van Richter (maar op grotere diepte). Direct komen de mensen uit hun huizen en hoor je in de omgeving een geruis van stemmen, radio’s en blaffende honden.

Eind maart waren er ook verschillende stevige aardschokken in de Golf van Fonseca, rond de vulkaan Cosigüina.

En nu is er dus deze stevige aardbeving, dichtbij de hoofdstad Managua. We hebben zojuist twee bloedhete dagen achter de rug, zonder één zuchtje wind. “Een teken van leven van de natuur”, noemt Padre Antonio het in zijn preek. Verontrustend, maar tegelijk: een natuurverschijnsel, deel van het leven. We kunnen enkel bidden dat God ons zal beschermen.

Dat doen dan ook veel mensen: rozenkransen glijden gedurende de nachtelijke uren door vele vingers. Andere mensen proberen toch te slapen. Sommigen slapen buiten, uit angst voor wat er nog kan komen. Of ze slapen met de deuren open (die zouden kunnen blokkeren bij een volgende aardschok, waardoor je opgesloten kan raken in je eigen huis). Bijna iedereen slaapt met zijn of haar kleren aan, zodat je niet naakt of in pyjama de straat op zou moeten. Met sleutels en identiteitspapieren in hun zak en een gevulde rugzak naast hun bed.

Veel evenementen worden hier afgelast. Zoals de opvoering van het Judasspel in de parochie La Merced. De nonnen van het Colegio Marillac beseffen dat de ouders van hun leerlingen hun kinderen nu het liefst bij zich thuis hebben.

De overheid heeft hier de mensen geëvacueerd uit de ruïnes in het oude stadscentrum: daar staat bijvoorbeeld nog steeds het geraamte van het gebouw van de Lotto, dat in 1972 werd verwoest. In die ruïnes wonen al decennia straatarme families. ‘Los Escombros de Managua’, heten deze gebouwen. Canal 4 toont in de ochtend van 11 april beelden van bulldozers die één van deze gebouwen – 42 jaar na de aardbeving van 1972! – neerhalen.

Het nieuws van de aardbeving gaat ook de wereld rond. Om 1 uur ‘s nachts worden we gebeld door vrienden uit Italië: is iedereen OK? Zijn we erg geschrokken?

Op de websites van De Volkskrant (Nederland) en De Morgen (België) verschijnt een AP-persbericht: onder de kop “Nicaragua opgeschrikt door krachtige aardbeving”staat dat de beving plaatsvond vlak voor de kust van Nicaragua (klopt niet: het was in het binnenland, in het meer van Managua) en dat dit gebeurde op “18 kilometer ten zuidoosten van de Stad Larreynaga”(sic). Deze stad bestaat niet, maar aangezien ik mij hier bevind in de wijk Larreynaga, skype ik zo snel mogelijk mijn moeder in Nederland om haar gerust te stellen voordat deze berichten haar brievenbus of mailbox bereiken.

Wie was waar bezig met wat? Dat is hier nu het gesprek van de dag. De mensen schatten in hoe ze kunnen reageren op het moment van een volgende beving. En tegelijkertijd maken ze zich zorgen over hun familieleden, vrienden… of over onbekenden: wat zal er gebeuren als het bomvolle doolhof van kraampjes en steegjes in de Mercado Oriental plots moet worden ontruimd? Daar zal dan vast en zeker paniek uitbreken.
Mensen die hier voor medische onderzoeken in Managua zijn, besluiten om zo snel mogelijk terug te keren naar hun familie in het binnenland.

En de mensen houden hier van straffe verhalen en leuke anekdotes:

Ze spreken schande van enkele bedrijfsleiders in de Zona Franca. In twee kledingfabrieken in deze vrijhandelszone verboden twee werkgevers hun personeel om de werkplek te verlaten. Ze kunnen nu een zware boete van de overheid verwachten.

Padre Antonio vertelt tot vermaak van zijn parochianen hoe één van zijn huisgenoten op het moment van de aardbeving van schrik naakt onder de douche uitsprong. De jongen – aanwezig in de kerk – wil het liefst onder één van de banken kruipen.

En thuis vertelt Martha hoe één van haar vriendinnen op haar werk naar buiten moest vluchten. Ze werkt in één van de grootste (en hoogste) kantoorgebouwen van Managua, het Casa Pellas. In een mum van tijd stonden alle medewerkers buiten op straat, inclusief het bewakingspersoneel. Het gebouw was totaal verlaten. Ook de grote baas – Carlos Pellas – maakte zich uit de voeten. Maar terwijl iedereen in het gebouw naar beneden stoof, ging hij juist naar boven: hij vluchtte van op het dak in zijn gereedstaande helicopter.