Managua, Nicaragua, 21 februari 2014

“Sera que es cierto, lo que dicen: que Daniel está muerto?” Doña Pastora stelde mij eergisteren al een bijna identieke vraag: “Zou het waar zijn”, vroeg ze mij toen, “dat Daniel in een coma ligt?” Dat gerucht ging toen rond. President Daniel Ortega zou niet in Nicaragua zijn, maar in Cuba. Dat hadden haar kleinzoons op Facebook gelezen. Een dag later wordt de president dus al dood verklaard. Via internet zingt het bericht rond. Gisterenavond werd er ook al over gesproken op de TV. De regeringsgezinde kanalen tonen ondertussen beelden van de president: Daniel met legerleider Julio César Avilés… Daniel geeft commentaar de protesten en het geweld in Venezuela…

Misschien zijn de beelden van de president eerder opgenomen? Ze wil er niet aan denken. Wat moet er van dit land worden als Daniel er niet meer zal zijn?

Met tranen in de ogen kijkt ze mij bezorgd aan. Op haar schoot ligt een hele stapel foto’s uit haar verleden als militant in de sandinistische strijd en in verschillende sociale bewegingen. Een boekje ook, met gedichten van Che Guevara. Tientallen brieven en kaarten van buitenlanders die in de loop der jaren in haar wijk passeerden en solidair waren met strijd van het het Nicaraguaanse volk. Ze koestert de verweerde enveloppen.

Wat is er geworden van die solidariteit? Hoe gaat het met La Chavala – ‘het meisje’ zoals ze hier in Nicaragua vol tederheid spreken over de revolutie van 19 juli 1979?

Dit jaar wordt dat meisje 35.

Tot december zal ik hier zijn, in Nicaragua, in de hoofdstad Managua, in de wijk Larreynaga. Een wijk waar in de parochie La Merced een ‘CEB’ actief is: een Comunidad Eclesial de Base. De basiskerk die de kant kiest van de armen. Jezus Christus is de verlosser, die de armen helpt zich te bevrijden uit hun armoedige situatie. Niet door te dromen van een beter leven in het hiernamaals, maar door te strijden tegen onrecht en sociale ongelijkheid, hier en nu. Ik ga hier de verhalen vastleggen van de vrouwen die jarenlang actief waren en zijn in deze geëngageerde parochie.

Pastora, Felipa, Otilia, Delia, Yolanda, Estelita… jarenlang vormden zij de ruggengraat van deze basisgemeenschap. Nu zijn het zeventigers. Doña Delia is al overleden. Sommigen sukkelen met hun gezondheid, maar strijdbaar blijven ze allemaal. Daniel Ortega is nog steeds hun held. Hun geloof is hun inspiratie.

Doña Pastora heeft haar leven gewijd aan de sociale strijd. Toen ze de pensioengerechtigde leeftijd bereikte, bleek dat de NGO’s voor wie ze heeft gewerkt nooit sociale premies hebben afgedragen. Ze heeft zelfs geen recht op een basispensioen. Ze woont samen met haar dochter en kleinzoons. Om haar heen groeien generaties op die de revolutie en de verdediging van die revolutie (tijdens de oorlog tegen de Contra’s in de jaren ’80) niet eens hebben meegemaakt.

De situatie in Nicaragua is momenteel sterk gepolariseerd. Een kleine meerderheid van de bevolking staat volledig achter Ortega en de regeringspartij FSLN (het Frente Sandinista de Liberación Nacional, die onder leiding van Ortega in 1979 dictator Somoza verdreef). De andere helft is heel erg anti-Ortega. Een tussenweg lijkt er niet te zijn.

De pers is overwegend anti-Ortega. Sommige kranten en TV-kanalen voeren onverbloemde oppositie. Andere kanalen houden het volk zoet met 24 uur telenovelas (soaps) per dag.

De Nicaraguaanse krant la Prensa heeft het in haar kolommen consequent over ‘El presidente inconstitutional Daniel Ortega’: de ongrondwettelijke president. In 2011 werd Ortega herkozen, wat volgens de grondwet eigenlijk niet kon. Hij liet die grondwet echter aanpassen Volgens de oppositie op een ongrondwettelijke manier.

Momenteel buigt het nicaraguaanse parlement zich over een nieuwe grondwetswijziging, waardoor een president zich onbeperkt kan laten herverkiezen.

Het zal voor Daniel Ortega niet meer baten, want die is nu dus dood.

Hier in de Americas hebben alle kranten een soort ondertitel. In Honduras is er de Heraldo met als prachtige slogan: ‘La verdad en sus manos’ (de waarheid in uw handen).
Veel kun je lezen met een flinke korrel zout: Daniel Ortega stierf al eens eerder, in 2013, in een vliegtuigongeluk*.
Maar vaak is het moeilijk of zelfs onmogelijk om te weten wie er nu de waarheid spreekt, wat de feiten zijn en wat verzinsels. Verdachtmakingen slingeren over en weer, complottheorieën doen de jaren ’80 herleven.

78 jaar is ze nu, Doña Pastora. Soms weet ze ook zelf niet meer wat ze moet geloven.
Hoewel… ze gelooft in Christus, en in zijn boodschap van liefde en gerechtigheid. Ze gelooft in de kerk en de mensen om haar heen. Ze gelooft dat die strijd van jaren en jaren toch niet voor niets geweest kan zijn. En ze is blij als er af en toe nog eens een gringo opduikt die haar verhalen horen wil: dan moeten ze toch wel iets betekenen.

Woensdag 5 maart is het exact een jaar geleden dat Hugo Chavez overleed. Tot nu toe zijn er maandelijks herdenkingsmissen geweest en ook dan zal er weer één zijn. Tegelijkertijd wordt Padre Theo Klomberg herdacht, die vorig jaar op dezelfde dag overleed.

Padre Theo was een Nederlandse priester die hier meer dan 30 jaar woonde en ondubbelzinnig de kant van het Nicaraguaanse volk en van de revolutie had gekozen. Hij is hier een held. Net als Chavez. En Che. Sandino. Carlos Fonseca. Daniel… ze deden het allemaal weer gloren aan de horizon.

Die helden worden hier geëerd, als waren het martelaren van de katholieke kerk. Que viva Sandino! Que viva el hermano Hugo Chavez!

Daniel Ortega zal er vast en zeker bij zijn, nietwaar Doña Pastora? De hoop is in Nicaragua niet kapot te krijgen.

 

* Daniel Ortega stierf al eens in 2013: http://elsoldelasamericas.com/noticias/el-mundo/12900-fallece-el-presidente-daniel-ortega-saavedra-en-un-accidente-aereo.html?tmpl=component&print=1&layout=default&page=

 

ACHTERGRONDINFORMATIE:

Nicaragua kent een lange geschiedenis van onderdrukking. Eerst was er de Spaanse kolonisatie, daarna het imperialisme vanuit de VS. In de jaren ’30 kwam Augusto César Sandino met zijn legertje van 100 Hombres Locos in opstand tegen die Amerikaanse overheersing. Hij verdreef de mariniers, maar werd uiteindelijk vermoord door legerleider Somoza. De familie Somoza voerde decennialang een wreed dictatoriaal bewind, totdat de guerrillabeweging FSLN – geïnspireerd door Sandino – in 1979 via een volksrevolutie een eind maakte aan deze dictatuur. Het land maakte een grote sociale verandering door, waarbij de bevolking massaal werd gealfabetiseerd en er in onderwijs en gezondheidszorg werd geïnvesteerd. De economie en landbouw werden hervormd. Maar tegelijkertijd werd deze revolutie vanuit de buurlanden bedreigd door een contraoorlog, gesteund door de VS. In 1990 koos de moegestreden bevolking voor verandering: achtereenvolgens waren er in Nicaragua 3 neoliberale presidenten aan de macht, die veel verworvenheden van de revolutie terugdraaiden door grootschalige privatiseringen en liberalisering van de economie. Het FSLN bleef echter een belangrijke politieke kracht in het land en in 2006 lukte het Daniel Ortega om opnieuw verkozen te worden als president. Het FSLN heeft momenteel een absolute meerderheid in het parlement. De oppositie tegen Ortega en het FSLN is breed, maar slecht georganiseerd. Veel vroegere medestanders van het FSLN bestrijden Ortega nu zeer fel: intellectuelen, artiesten, vertegenwoordigers van NGO’s, van kerken, leden van de burgerij en middenklasse die in de jaren ’80 wel meestreden aan de zijde van het FSLN… Hun kritiek is dat Ortega en zijn medestanders een nieuwe dictatuur hebben geïnstalleerd, waarbij het volk opnieuw niet vrij is. De armste lagen van de bevolking blijven echter in grote getale achter Ortega staan. In 2016 zijn er opnieuw presidentsverkiezingen in Nicaragua. Daniel Ortega wil dan wederom de kandidaat zijn van het FSLN.